Literaire wegen (bezien tegen een Rotterdamse achtergrond)

Wat is literatuur en hoe verhoudt zij zich tot wetenschap en inwijdingswetenschap? Die vraag rumoert in toenemende mate in mijn schrijversziel. En dan is er ook nog dat wat je toegankelijke en ontoegankelijke literatuur kunt noemen. Toegankelijk of ontoegankelijk voor wie, waardoor, waartoe en hoe? Verlangen mensen uiteindelijk niet naar verstaanbaarheid, communie, niet alleen in brede maar zeker ook in een ware zin van het woord?

Vaak kom ik niet toe aan schrijven of verbaal verwoorden, terwijl dat wel mijn diepere natuur is. Van kinds af aan leef ik in taal en talen. Dat werd niet onderkend en gestimuleerd, maar ongemerkt brak ‘t toch door, onophoudelijk op weg naar lucht en licht als een klein onogenlijk klimplantje schurend langs ruwe ribben van stoere (mede)klinkers, zijspleten van stenen stadswegen, soms vertrapt of gekortwiekt op schijnbaar platgetreden banen; te Rotterdam, stad van steen en havens.

Banen… Ook dat woord bevat meer dan één betekenis, diepere dimensies. Dit jaar stelde ik me versterkt en geïmpulseerd ten doel om mijn streven naar economische zelfstandigheid en culturele vrijheid dichterbij te brengen, stap voor stap concreter te maken. Zo ging ik begin 2015 aan de slag als schoonmaker in de ochtenduren en eind juli 2015 stapte ik over naar een ander bedrijf om werkzaam te zijn als bewaker en facilitair medewerker voor een museum en een hotel, wat twee tot drie midweekse nachtdiensten en overdag werkdagen op zaterdag en zondag met zich meebrengt; gemiddeld een 32-urige werkweek (plus werken op feestdagen).

Daarbij blijft het schrijvershart onverminderd kloppen, blijft het bloed toch stromen naar waar het schijnbaar niet kan of niet mag gaan, pak ik de pen weer op en beleef ik daarmee, dat klinkt wellicht dramatisch maar toch is het zo, mijn ziel weer, en ben ik wederom verbonden met mijn eigenlijke habitat. Dit jaar ga ik korte verhalen (proza) schrijven, fictie, en me ook weer op productie van gedichten toeleggen. Zal tevens kijken of het hervatten van gestage publicatie van vertaalde Goethe spreuken, maar dan met een periodiek van éénmaal per week, zie mijn weblog Sprüche in Prosa, onder de gegeven nieuwe omstandigheden mogelijk haalbaar is. Heb deze zomer een lieve en bijzondere vrouw leren kennen, die voor mij voorop staat en voor de rest van mijn leven voorop zal blijven staan. Verder zal ik dit jaar over bepaalde onderwerpen enige essay-achtige blogartikelen op Cahier plaatsen, is mijn voornemen. Dit alles zal ik combineren met nader contact dat over bepaalde zaken door mij zal worden gelegd met de sectie Cultuurwetenschap en letteren van de Vrije Hogeschool voor geesteswetenschap.

Wat kan inspireren en tegelijk dikwijls niet te stelpen ontsteltenis toch stelpen in deze moderne tijd? Dat ligt persoonlijk nietwaar? Wat voor de één belangrijk is kan voor de ander onbelangrijk of zelfs onwenselijk toeschijnen en andersom; dit verlangen en dit gegeven is voor mensen onderling wel dan niet verstaanbaar, begrijpelijk, acceptabel en/of hanteerbaar.

Een klein voorbeeld. Muziek is een kunstvorm die heel veel mensen aanspreekt en de variëteit aan muziek is, zeker tegenwoordig, zeer groot. Voor een klein aantal mensen betekent muziek niet veel of helemaal niets, dat menen ze althans. Ik behoor niet tot die categorie. ‘k Besef terdege dat muziek bijzonder veel voor mij betekent. Dit jaar ben ik onder andere sterk bezig met Wagners opera De Vliegende Hollander. Dit niet in de laatste plaats omdat de daarin vervatte thema's me inhoudelijk zo bijzonder aanspreken, om er een paar te noemen: gemeenschapsleven, met name het sociale en antisociale fenomeen van plotseling verdwijnen en weer opduiken, en verschijnselen als vervloeking en verdoemenis en daaraan gerelateerde leniging, bevrijding en verlossing, betrekkingen tussen het zichtbare en onzichtbare, en natuurlijk de heilzame werking van een belangrijke deugd als menselijke trouw. Wat zouden mens en wereld zijn zonder trouw (tot in de dood)?

Er bestaan onmiskenbare raakvlakken tussen deze sage en het Parsifal en Faust epos. Het Parsifal thema omtrent een ontwikkeling van een toestand van reine dwaasheid, onnozelheid, wezenloosheid naar (existentiële) twijfel en van twijfel naar saelde, onwrikbare levenszekerheid en levensvervulling, is voor veel mensen zeer herkenbaar. De levensloop van diverse mensen spreekt wat dit aangaat duidelijk boekdelen. Overigens wordt in het Woordenboek der Nederlandsche taal aangegeven dat er verband zou bestaan tussen de woordbetekenis van het woord saelde en het woord faustitudo. Zie de webpagina WNT - Saelde.

Frau Saelde im Glücksrad

Bij het schrijven van poëzie ben ik het afgelopen jaar gaan bemerken dat de volgorde van strofen van sommige gedichten, ik denk lang niet altijd, soms heel goed omkeerbaar is. Dat maakte ik deze week weer mee bij het schrijven of misschien moet ik zeggen bij het stamelen van enige poëtische regels over de saelde. In mijn optiek staat saelde als ziele- en geestestoestand in een actieve en levendige relatie tot een hogere zielewerking, dat wil zeggen een in- en uitwerking van een genius op een zelfbewuste, zelfbewust wordende ziel; een ziel die moeizaam werkt aan zelfkennis en die parallel daaraan met waarheidszin en met ethische motieven gaandeweg evenzeer het wereldbestaan begint te doorgronden. Vergelijkingsmateriaal: Rudolf Steiner's Visit to the Eleventh Class, het eerste hoofdstuk uit het boek The Ninth Century and the Holy Grail (1928) van Walter Johannes Stein (1891 - 1957).

Zo ontstaat uit mijn gedicht Saelde (1), wat eigenlijk slechts een begin van een gedicht vormt, na omkering van de volgorde van de strofen het dichtvers Drempel (2). Aldus:


1. Saelde

Wezen (genius, daimon):

Wil je mij schrijven?
Hoef dan mijn hoeven!
Zie dan mijn blik,
dat waarin…  ik …niet verstik!

Dat wat mij loont,
braaf schijnt, geweten schraagt,
kan ik gezeggen,
doch nimmer weerleggen.

Wend je tot mij,
je bent dan vrij,
mensenwezen;
levende bron.

Zelf (wezenloos en verteerd door twijfel):

Kan ik kiezen waar te zijn(?),
ook waar ik niet sta?
Is alles eender,
ook waar ik niet weet?

Kan ik kalm mijn stem hervatten,
herstemmen op golf-slag-gedachten,
die mij stil verwacht(t)en;
ingewijd…


2. Drempel

Zelf (wezenloos en verteerd door twijfel):

Kan ik kalm mijn stem hervatten,
herstemmen op golf-slag-gedachten,
die mij stil verwacht(t)en;
ingewijd…

Kan ik kiezen waar te zijn(?),
ook waar ik niet sta?
Is alles eender,
ook waar ik niet weet?

Wezen (genius, daimon):

Wend je tot mij,
je bent dan vrij,
mensenwezen;
levende bron.

Dat wat mij loont,
braaf schijnt, geweten schraagt,
kan ik gezeggen,
doch nimmer weerleggen.

Wil je mij schrijven?
Hoef dan mijn hoeven!
Zie dan mijn blik,
dat waarin…  ik …niet verstik!

Muziek

Der fliegende Holländer - Richard Wagner