Schimmenrijk

Chimaera op de Notre-Dame van Parijs

Geen schim meer 

Mefistofeles vorst – ziet mij aan –
en kan niet ontgaan
mijn doemen op welkers-veld.
Welk verwelkt? Of is nog-niet-benoemd: ontluikt. 

Chimaeren kan ik  hier ontwaren,
inborst veert op; look verlokend verdeeld.
Verdraait, zeggen zij; verdraait is alles hier!
Scheelt dat geen zier? Verdomd! M’n hart spreekt… 

Stamel, strompel, weeg, beweeg.
Recht de rug, stavast met vrije handen.
‘k Ontwaak. Zinnen aan licht.
Vergund. 

(J.W.) 

Audioweergave van mijn gedicht Geen schim meer

Schemer kan intreden als invallende duisternis, toegedekt onderscheid en ontbreken van perceptie; contouren vallen weg. Maar het kan zich ook voordoen als opschemering. In verschijning tredende silhouetten die gaandeweg worden ingekleurd; voor een mens met verder ontwikkelde kenvermogens: (1) levendige en uitdrukkingsvolle beelden en (2) imaginaties van wezens die met elkaar in samenhang staan en alleszins betekenisvol zijn.

Opdracht 

U komt weer op me af, kring van chimaeren!
die ik omfloerst aanschouwt heb in mijn jeugd.
Lukt het mij deze keer u te bezweren?
Ben ik nog altijd tot die waan geneigd?
Uw aandrang groeit! Welaan u mag regeren,
nu u rondom uit mist en nevel stijgt;
mijn hart klopt sneller, jeugdig weer bewogen
en door uw tovermacht opnieuw bevlogen. 

U roept de beelden op van blijde dagen,
beminde schimmen treden uit hun nis;
en als een oude, halfvergeten sage
ontwaken vriendschap, liefde, jong en fris;
de pijn wordt nieuw, opnieuw echoot mijn klagen
de dwaze doolgang die het leven is
en telt de vrienden die, voorgoed verstoken
van nieuw geluk, vóór mij de ogen loken. 

Mijn luisteraars van ’t eerste uur, zij horen
van deze late zangen er niet één;
dat trouwe gehoor ging in de wind verloren,
de weerklank van weleer, ach! die verdween.
Ik zing mijn lied voor onbekende oren,
oogst ik nu bijval, krimpt mijn hart ineen
en zij die in hun ziel mijn lied bewaarden
zijn hopeloos verstrooid over de aarde. 

En eensklaps blijkt mijn doodgewaand verlangen
naar ’t stille rijk der schimmen niet gestild
en fluisterend suizelen mijn gezangen
alsof het snaarwerk van een windharp trilt,
ik huiver, tranen stromen langs mijn wangen,
mijn stugge hart, het voelt zich zacht en mild;
wat ik bezit verschuift naar het verleden
en wat verdween, wordt werkelijk in het heden.

Uit: Faust, een tragedie van Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832); openingsstuk. Vertaling: Ard Posthuma; uitgeverij Athenaeum - Polak & Van Gennep, Amsterdam (2008)

Zueignung uit Faust, deel 1

Met deze woorden opent Goethe zijn Faust. In het Duits kreeg het de titel Zueignung mee. Niet voor niets heeft hij het daarbij over chimaera's en schimmen. Goethe was qua behandeling van zekere onderwerpen deels een classicus. Daarmee putte hij in het bijzonder uit de rijke beeldentaal van de Griekse mythologie. In de 21e eeuw loopt de betekenis van (een) 'chimaera' uiteen. Dat was in Goethe's tijd al zo. Het is een figuur uit de Griekse mythologie: Chimaera (mythologie). Een monsterlijk wezen, samengesteld uit delen van meerdere beesten. Maar de betekenis van het begrip verruimde zich in de loop der tijd. In meer moderne zin kan het tegelijk wijzen op een bedrieglijk fantasiebeeld of zelfs een hersenspinsel. Zie: Chimäre - Goethe-Wörterbuch. De afgelopen eeuw kreeg het begrip met cel- of soortvermenging van een organisme een biologische betekenis mee: Chimaera (biologie).

Later deze week zal ik dit onderwerp met noten in de reactieruimte verder uitdiepen. Moet zo dadelijk weer aan de slag met midweekse nachtdiensten te Leiden. Daarom nu tot zover.

Music
Red Hot Chili Peppers
Under the Bridge